Akcja powieści skupia się wokół nich, ich działania decydują o przebiegu wydarzeń i wyrażają zasadnicze myśli autora.
Rafał Olbromski
- postać pełna wewnętrznych sprzeczności,
- łączy w sobie szaloną energię, przedsiębiorczość z marzycielską biernością,
- pod wpływem uczucia zdobywa się na czyny wielkie, nieraz lekkomyślne,
- popada z jednej skrajności w drugą,
- bywa impulsywny, samolubny (po śmierci brata zastanawia się co odziedziczy),
- obojętny początkowo na los ojczyzny, podniecony jakimś hasłem gotów jest zaryzykować świetny los, a nawet życie (obrona Sandomierza),
- odznacza go nierozważny erotyzm, nieokiełzana żądza przygód,
- bywa porywczy i zazdrosny (gotów z tego powodu zabić przyjaciela),
- pełen uczuć, pożądań, instynktów, wybuchów, pozbawionych celu,
- wyrzuca z siebie potoki myśli i uczuć,
- drzemie w nim natura marzycielska, niemal poetycka, odczuwająca subtelne piękno przyrody,
- ma uwodzicielski czar,
- na wojnę rusza bez idei, na odgłos jakiegoś nakazu chwili.
Krzysztof Cedro
- postać jednolita pod względem psychologicznym,
- inteligentny, wytrwały, dobry i szlachetny,
- posiada silne poczucie obowiązku, ale też pewną wrażliwość (opłakuje śmierć przemytnika i wspomaga jego żonę),
- obowiązek nakazuje mu opuszczenie domu i ojca, którego bardzo kocha,
- mimo wysokiego pochodzenia zaciąga się jako zwykły żołnierz,
- wierzy ślepo w Napoleona,
- idzie za nim z entuzjazmem i nieustraszoną odwagą,
- spodziewa się od Napoleona wyzwolenia Polski,
- twardy w życiu obozowym,
- obojętny w walce na własne i cudze cierpienie,
- ratuje piękną Aragonkę od hańby, podczas snu rzuca jej róże.
Książę Gintułt
- w młodości intelektualista, wierzący w realizację haseł oświeceniowych,
- w chwili upadku Polski traci dawne ideały,
- szuka punktu przeciwnego wszechobecnemu złu,
- początkowo sądzi, że życie jest dobrem najwyższym i trzeba rozkoszować się jego istnieniem,
- później odwraca się od świata zewnętrznego w kierunku filozofii,
- brzydzi się wojną, ale w potrzebie staje się dzielnym żołnierzem (Mantua),
- potrafi się dzielić i pomagać,
- kocha stare mury, dzienniki, kroniki i legendy.