Człowiek to istota poznająca świat za pomocą zmysłów. Dla prawidłowego rozwoju każdy musi mieć zapewniony dopływ różnorodnych jakościowo i ilościowo bodźców. Takie wielozmysłowe pobudzanie umożliwia poznanie otoczenia, świata, pozwala właściwie reagować na jego zjawiska i wymagania oraz samodzielnie funkcjonować w świecie. Nie zawsze jest to jednak w pełni możliwe, dlatego tak ważne jest podjęcie postępowania wyrównawczego wobec osób niepełnosprawnych, szczególnie dzieci.
Według danych Światowej Komisji Zdrowia u około 7% ogólnej populacji dzieci stwierdza się zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego różnego stopnia i pochodzenia. Przyjmuje się, że na 100 żywo urodzonych dzieci dziesięcioro wymaga specjalnej troski. (R. Michałowicz – 1986 r.)
Mózgowe porażenie dziecięce nie jest jednostką chorobową, lecz zespołem wielu objawów, powstałych na skutek uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza neuronu słuchowego w okresie jego rozwoju i dojrzewania. Różnorodność nazw określających ten zespół, takich jak między innymi zespół Littl’a, paraliż dziecięcy i inne, wywołało wiele dyskusji i nieporozumień. Dlatego polskie towarzystwo neurologiczne przyjęło w 1965 roku termin mózgowe porażenie dziecięce. ( K.J. Zabłocki 1998)
Mózgowe porażenie dziecięce jest zaburzeniem bardzo niejednolitym, dlatego też istnieje wiele jego definicji:
A.Wyszyńska (1987) stwierdza, że jest to „przewlekłe nie postępujące zaburzenie czynności ośrodkowego neuronu ruchowego będącego następstwem nieprawidłowego rozwoju lub uszkodzenia mózgu. Nie stanowi ono odrębnej jednostki chorobowej, lecz zespół objawów, spośród których na pierwszy plan wysuwa się upośledzenie funkcji motorycznych.”
Według definicji R. Michałowicza (1986) pod pojęciem mózgowego porażenia dziecięcego należy rozumieć „nie postępujące zaburzenie czynności będących w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym. Mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest różnorodnym etiologicznie i klinicznie zespołem objawów chorobowych, a co się z tym łączy, także z różnym obrazem anatomopatologicznym.”
- Łosiowski i J. Serejski (1985) definiują mózgowe porażenie dziecięce jako „zaburzenie czynności ruchowych i postawy będących następstwem uszkodzenia niedojrzałego mózgu lub jego zaburzeń rozwojowych.”
- Borkowska (1989) proponuje następującą definicję „mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem różnorodnych objawów zaburzeń czynności ruchowych i napięcia mięśni, wywołanych uszkodzeniem mózgu lub nieprawidłowościami w jego rozwoju nabytymi przed uszkodzeniem w okresie okołoporodowym czy po urodzeniu we wczesnym dzieciństwie.”
Wymienione definicje wykazują, że mózgowe porażenie dziecięce zawsze dotyczy uszkodzenia mózgu zwłaszcza neuronu ruchowego. Powstałe uszkodzenie nie pogłębia się z biegiem lat, jedynie wraz z rozwojem fizycznym dziecka mogą się nasilać objawy kliniczne.
Najbardziej rozpowszechnioną klasyfikacją mózgowego porażenia dziecięcego, opartą głównie o kryteria topograficzne jest klasyfikacja T. Ingrama (R. Michałowicz, 1986).
Wymienia ona kilka jego postaci:
- porażenie kurczowe połowicze;
- obustronne porażenie kurczowe;
- obustronne porażenie;
- postać móżdżkowa (ataktyczna);
- postać pozapiramidalna;
Poza tymi czystymi postaciami mózgowego porażenia dziecięcego, występują też postacie mieszane, które łączą w sobie cechy kilku różnych postaci.
Mózgowego porażenia dziecięcego nie wolno traktować jako odrębnej jednostki chorobowej, ponieważ jest ono różnorodnym etiologicznie zespołem objawów chorobowych.
Najbardziej charakterystycznymi objawami mózgowego porażenia dziecięcego są:
- kurczowe niedowłady kończyn;
- ruchy mimowolne;
- zaburzenia równowagi;
Obok wyżej wymienionych objawów pojawiają się często dysfunkcje współtowarzyszące, takie jak:
- opóźnienie rozwoju umysłowego (1) – 39%;
- zaburzenia w zachowaniu z opóźnionym rozwojem lub bez niedorozwoju umysłowego (2) – 75%;
- padaczka (3) – 35%;
- zaburzenia narządu wzroku: oczopląs, zez, ograniczenie pola widzenia (4) – 50%;
- zaburzenia narządu słuchu, na przykład niedosłuch (5) – 25%;
- zaburzenia w rozwoju mowy: niedowład warg, podniebienia, języka (6) – 60% ;(K.J. Zabłocki – 1998 r.)
Postaci dziecięcego porażenia mózgowego jest bardzo wiele. Wyróżnia się:
- ateozje (ruchy mimowolne);
- ataksje (zaburzenia równowagi);
- spastyczność (duże napięcie mięśniowe);
- paraplegie (porażenie kończyn dolnych);
- monoplegie (porażenie jednej kończyny);
- diplegie (porażenie kończyn górnych i dolnych)
( R. Michałowicz – Mózgowe porażenie dziecięce – Warszawa 1986);
Rozwój każdego dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym jest nieharmonijny, dlatego aby ustalić właściwy proces rehabilitacji i stymulowania wszystkich zmysłów konieczna jest właściwa diagnoza i możliwie szybkie przystąpienie do usprawniania.