Bohaterowie pozytywistyczni byli najczęściej ludźmi młodymi, inteligentnymi, aktywnymi, pełnymi optymizmu i wiary w możliwości kształtowania i zmieniania rzeczywistości. Wyznawali ideały ziemi i pracy – jako czynników trwałych posiadających wartość ponadczasową. Przejęci byli ideami organicyzmu, pracy u podstaw i utylitaryzmu. Społeczeństwo uznawali za organizm składający się z różnych warstw społecznych, a popsucie się stosunków między poszczególnymi organami uznawali, za zjawisko niekorzystne społecznie i wymagające reformy. Propagowali postulat pracy organicznej na rzecz uzdrawiania stosunków społecznych, pomocy dla najniższych warstw jak chłopi i biedota zaniedbywanych przez wieki dominacji szlacheckiej, brak zainteresowania i błędy przodków. Bohater pozytywistyczny jako człowiek aktywny „schodził do podstaw” starając się uleczyć to, co słabe i chore. Był społecznikiem. Uznawał zasadę, że działanie jednego człowieka powinno przynieść jak największą korzyść jak największej liczbie ludzi. Program polskiego pozytywizmu, cechy człowieka „pozytywnego” zostały skodyfikowane m.in. przez Świętochowskiego, Prusa („Szkic programu w warunkach rozwoju obecnego społeczeństwa”). Akcentowali oni też potrzebę „przepływu” usług między poszczególnymi warstwami społecznymi, wzajemną pomoc, filantropię, czyli bezinteresowne wspieranie biednych. Propagowali np. na wsi nowe wynalazki techniczne, oświecali lud, głosili demokratyzm i równość wszystkich warstw społecznych, a także potrzebę asymilacji Żydów oraz rozszerzenie praw kobiet, emancypację, awans społeczny. Aktywna postawa wobec świata charakteryzuje m.in. takich społecznych idealistów i działaczy jak Witold Korczyński, młody scjentyk i zapalony naukowiec – Ochocki z „Lalki”, pół-romantyk i pół-pozytywista – Wokulski z „Lalki” itd.
[PG]