Poezja, według romantyków, to absolut, wszechpotężna siła twórcza, tajemniczy głos „wnętrza”, w ten sposób zacierali przedziały między poezją a naturą, miedzy literaturą a życiem.
Objawienie poezji było nadprzyrodzonym darem dla jednostki, wywyższającym ją ponad przeciętność, świadczącym o geniuszu. Wypływa z uczuć nieskończoności, nadaje zmysłowość zjawiskom.
Literatura została przez romantyków obarczona odpowiedzialnymi zadaniami, a szczególna rolę miała odegrać wobec własnego narodu. Miała przewodzić narodowi, pomagać w poznaniu, objawiać „prawdy żywe”, kształtować duszę narodu.
Poeta romantyczny zaś to jednostka wybrana, genialna, spełniająca rolę polityka, ideologa, przywódcy, wieszcza, poruszającego wyobraźnię i zbiorowe emocje.
Polski romantyzm stworzył nowe wartości ideowe i artystyczne, a polska myśl polityczna i społeczna wysuwająca głownie hasła niepodległościowe stała się znana i atrakcyjna w całej Europie.
Polski romantyzm wykształcił nowe formy literackiej konwencji, nowe gatunki i środki artystycznego wyrazu, stworzył balladę, powieść poetycką, dramat otwarty, dramat dygresyjny. Oryginalnie przekształcił sonet, epos historyczny, komedię, nowelę i powieść.
Gatunkiem uważanym przez romantyków za najważniejszy był dramat, utożsamiany najczęściej z pojęciem poezji. Ponadto okres ten wzbogacenie metaforyki poetyckiej, ustalenie nowego systemu wersyfikacyjnego, rozwiniecie prozy poetyckiej i nowego typu narratora epicko-lirycznego.