Romantyczny poeta to wędrowiec, a droga jego życia jest pełna smutku, z powodu alienacji, pobytu na emigracji i tęsknoty za ojczyzną. Świat w swoich utworach przedstawiali romantycy subiektywnie, postrzegając go jako zbiór doświadczeń własnych, jednostkowych, nasycając je dodatkowo niezwykle mocnymi uczuciami i liryzmem.
Bohaterowie romantyczny wyrażali przekonanie, że najskuteczniejszym sposobem służenia narodowi jest poświęcenie własnego życia.
Bohater romantyczny:
- jest człowiekiem wybitnym, nieprzeciętnym, niekiedy geniuszem,
- bywa poetą,
- jest wyjątkowo wrażliwy,
- ma skomplikowaną, często rozbitą osobowość,
- bywa niezrównoważony psychicznie,
- jest rozdarty między sprzecznymi wartościami (tragiczny),
- zdarza się, że skrywa rozmaite tajemnice,
- bywa niezrozumiały przez innych,
- poświęca się w imię miłości lub wielkiej idei, nawet za cenę złamania zasad moralnych,
- jest człowiekiem czynu,
- ceni sobie wewnętrzną niezależność,
- jest buntownikiem,
- bywa nieszczęśliwie zakochany,
- losem jego jest często samotność,
- skupia uwagę na sprawach wielkich, wzniosłych,
- pogardza tym co pospolite i codzienne.
Istota romantycznego patriotyzmu kształtowała się pod wpływem określonej sytuacji politycznej.
Niewola, zabory, wykluczały jawność życia politycznego. Patriotyzm tego okresu polegał więc na uczynieniu z idei ojczyzny sprawy osobistej, na utożsamieniu interesów narodu ze sprawami jednostki.
Lansowane przez romantyków ideały etycznej doskonałości, niezłomności, poświęcenia, dziś nazywane mitami narodowymi, rozpowszechniły się poprzez literaturę (np. Kordian i Konrad).
Ten nowy typ patriotyzmu łączył się ze społecznym radykalizmem i rewolucyjnym sposobem działania.
Prowadził do bezkompromisowej walki z zaborcą wszelkimi metodami i środkami.
Entuzjazm, egzaltacja, skłonność do poświęceń i wielkich czynów determinowały podział społeczeństwa na „młodych zapaleńców” i „samolubnych starców”.
Zadanie bohaterów romantycznych było zburzenie istniejącego porządku świata.