Równolegle z rozwojem dramatu i liryki rozwijała się także powieść, która razem z komediową twórczością Aleksandra Fredry stanowiła charakterystyczny rys literatury krajowej. W powieści przedstawiano współczesną tematykę obyczajowo-społeczną i historyczną, pod względem metody twórczej prezentując różne odmiany realizmu.
Najwybitniejsi powieściopisarze to:
- Fryderyk Skarbek (1792-1866), polski sternista i scottysta, autor m in. „Pana starosty” (1826),
- Józef Korzeniowski (1797-1863), najwybitniejszy realista okresu romantyzmu, autor „Kollokacji” (1847) i „Krewnych” (1857),
- Narcyza Żmichowska (1819-1876), autorka „Poganki” (1846),
- Zygmunt Kaczkowski (1825-1896), twórca sześciotomowego cyklu powieści historycznych „Ostatni z Nieczujów” (1853-1856),
- Józef Dzierzkowski (1807-1865), twórca powieści drukowanej w odcinkach, autor „Salonu i ulicy” (1847),
- Michał Czajkowski (804-1886), piewca kozaczyzny, autor „Wernyhory” (1838),
- Walery Łoziński (1837-1861), twórca powieści sensacyjno-przygodowej, autor”Zaklętego dworu” (1859),
- Ludwik Sztyrmer (1809-1886), podejmujący problemy psychoanalizy i obłędu, autor „Powieści nieboszczyka Pantofla” (1844),
- Henryk Rzewuski (1791-1866), twórca gawędy szlacheckiej, autor cyklu opowieści o konfederacji barskiej „Pamiątki Soplicy” (1839).
Warto pamiętać, że gawęda szlachecka obrazuje środowisko szlacheckie, eksponuje postać opowiadającą, która jest typowym przedstawicielem środowiska szlacheckiego, wykorzystuje technikę prymitywnego opowiadania, która opisuje i narratora, i środowisko, ponadto uwydatnia sympatię autora wobec przedstawianego świata.