|
Przyjaźń jako rodzaj doświadczenia w relacjach społecznych dziecka |
Determinanty warunkujące przyjaźń, mechanizmy wzmacniania i osłabiania przyjaźni | Preferowane wartości dotyczące bycia jednostki w świecie społecznym
|
Preferowane wartości dotyczące człowieka i jego cech | Przyjaźń i jej cechy |
|
Młodszy wiek szkolny 6-9 lat |
||||
| Dzieci w wieku wczesnoszkolnym łączą przyjaźń z pozytywnymi doświadczeniami. Zmienia się, w porównaniu / okresem wcześniejszym, postrzeganie przyjaźni w powiązaniu ze złością, choć i ona jest znaczącym stanem w relacji przyjaciel – przyjaciel. W tym wieku dzieci zamiast złości odczuwają raczej smutek. Przyjaciele darzą się dużym zaufaniem; dzieląc się ze sobą tajemnicami, uczuciami i myślami. Ważnym atrybutem przyjaźni jest obustronne poczucie bezpieczeństwa. | W tym wieku dzieci także zawierają przyjaźnie w szkole lub miejscu zamieszkania.
Czynnikiem sprzyjającym jest wiek i wspólne zainteresowania. Mniejsze znaczenie (w deklaracjach badanych) zaczyna mieć ta sama płeć; najważniejsze, aby przyjaciel był uprzejmy, rozmowny, radosny i dobry. Nie może zaś być złośliwy, ponury i „o złym sercu”. Przyjaciel powinien chętnie pożyczać, a nawet dawać coś na zawsze oraz razem się bawić. W tym wieku dziecko lepiej zna swojego przyjaciela, choć różnice w wiedzy deklarowanej i rzetelnej wynoszą około 30%. Wiedza ta dotyczy rodziny, ulubionych potraw, programów, zabaw, grona kolegów, wiedzy szkolnej, a także cech osobowości. Dzieci pozostające w przyjaźni mają wysoki wskaźnik sympatii oraz wewnętrzny rodzaj |
Dzieci przyjaźniące się na ogół jednakowo szeregują wartości dotyczące bycia jednostki w świecie społecznym. Najważniejsze dla 6-9-latków jest to, aby w kraju i w rodzinie było bezpiecznie, na ostatnich miejscach stawiają chęć przeżycia przygody i posiadania pieniędzy. | Dzieci w wieku 6-9 lat wśród wartości dotyczących człowieka i jego cech zgodnie wybierają:
„pracowity”, „czysty” i „mądry”, a także „kochający”, „odważny”, „pomagający innym”. |
Przyjaźń dzieci w wieku wczesnoszkolnym, podobnie jak w poprzednim okresie, determinowana jest przez wspólne uczestnictwo w nauce i zabawie. Dzieci są wobec siebie szczere. Chętnie dzielą się tajemnicami, uczuciami, myślami. Wszelkie przejawy opowiadania innym o zwierzeniach przyjaciela najczęściej kończą się zerwaniem przyjaźni. Obustronna wiedza jest wiedzą rzetelną. Dzieci wiedzą na swój temat niemal wszystko. W tym wieku zarysowuje się tendencja do łączenia się w pary (tej samej płci), ponieważ dobrze jest mieć przyjaciółkę/przyjaciela, siedzieć z nim w ławce, dzielić się smakołykami, mieć wyłączność wobec pewnych osób. Podobnie jak w wieku przedszkolnym, przyjaźniące się pary charakteryzuje wysoki wskaźnik sympatii oraz wewnętrzny rodzaj poczucia kontroli. Wyraźnie wzrasta liczba osób przyjaźniących się, które dodatkowo mają jeszcze wielu kolegów. |
|
Wiek szkolny 10-15 lat |
||||
| Badani w swych doświadczeniach łączą przyjaźń nie tylko z radością i smutkiem, lecz także z lękiem i złością. Jest to uwarunkowane lękiem dzieci przed utratą przyjaciela (u 14-latków lęk osiągnął najwyższy procent), co powoduje, że walczą o utrzymanie przyjaźni. Przyjaciele dzielą się ze sobą tajemnicami, uczuciami i myślami, jednak jest to zależne od „stanu” przyjaźni. Badani są bardzo ostrożni wobec „przyjaciół na chwilę”, bardzo otwarci zaś wobec „sprawdzonych przyjaciół”. Ci, którzy zawiedli zaufanie, są za-zwyczaj „straceni”. Dzieci w tym wieku trudno wybaczają i długo chowają urazę. | Do cech charakteru, które wzmacniają przyjaźń należą: prawdomówność, uprzejmość, uczciwość, sprawiedliwość, spokój, chęć niesienia pomocy, odpowiedzialność, wierność, a także poczucie humoru. Cechy niepożądane to: kłamstwo, skłonność do obrażania się, zachłanność oraz złe zachowanie. Warunkami utrwalającymi przyjaźń jest szczera rozmowa i dążenie do pogodzenia się w razie konfliktu. Ważną tendencją w tym wieku jest bardzo dobra znajomość cech zewnętrznych, preferencji i cech osobowościowych przyjaciela. Można z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że dzieci pozostające w związku przyjaźni wiedzą o sobie wszystko. Maleje wśród przyjaźniących się zależność między miejscem zamieszkania, płcią i zainteresowaniami. Przyjaciół charakteryzuje wysoki wskaźnik sympatii oraz w równym stopniu zewnątrzsterowność i wewnątrzsterowność. | Badani preferują następujące wartości: „aby mieć przyjaciela”, „być podziwianym”, „dokonać czegoś ważnego w życiu”, „móc decydować o sobie samym” oraz „aby mieć dużo pieniędzy”.
|
Dzieci najbardziej cenią prawdomówność, konsekwencję w dążeniu do celu. Znaczące miejsce zajmują takie wartości, jak: pracowitość, mądrość, gotowość do kochania. Jednak najbardziej cenioną wartością jest odpowiedzialność. W wieku 15 lat zmieniają się podstawowe preferencje. Młodzież najbardziej ceni miłość. Nadal wysokie pozycje zajmują „mądrość” i „prawdomówność.” | Przyjaźń dzieci i młodzieży w wieku 10-15 lat jest w znacznym stopniu zdeterminowana przez wspólną przestrzeń społeczną. Badani dzielą się ze sobą tajemnicami, myślami oraz przeżywanymi emocjami. Jednakże zakres „zwierzeń” jest uwarunkowany bliskością przyjaźniących się osób. Przyjaźń w tym wieku stanowi niezaprzeczalną wartość w funkcjonowaniu jednostki, dlatego w przypadku odczucia zawodu jednej ze stron następuje gwałtowne zerwanie wszelkich bliskich więzi. Interesujące wydaje się to, że przy wysokim wskaźniku sympatii przyjaźniące się pary cechuje zarówno zewnątrzsterowność, jak i wewnątrzsterowność. |