„Satyra na leniwych chłopów”

Jedyny zachowany w całości średniowieczny wiersz satyryczny w języku polskim z drugiej połowy XV wieku. Autor, zapewne szlachcic, krytykuje pracę pańszczyźnianego chłopa na rzecz swego pana.

Wiersz anonimowy, znany także jako „Żale szlachcica na chłopa”.

Powstał w II połowie XV wieku i jest jednym z nielicznych zabytków świeckiej poezji polskiej.

Utwór składa się z 26 wierszy, pisanych ośmiozgłoskowcem, dość nieudolny formalnie, ale ciekawy jako dokument historyczny konfliktów społeczno-ekonomicznych epoki.

Niewybredne słownictwo ilustruje pogardliwy stosunek do chłopów i próbę przedstawienia ich w jak najgorszym świetle, co kierunkuje wskazania na szlacheckiego autora. Autor wskazuje na lenistwo, spryt, pozorowanie pracy i uchylanie się chłopów od obowiązków.

Podmiot tej wypowiedzi okazuje się spostrzegawczym obserwatorem świata, a przede wszystkim stosunków między kmieciami a dworem.