„Skarga umierającego”

Jeden z najpopularniejszych wierszy dydaktycznych nieznanego autora.
Zaliczany do grupy najstarszych zabytków polszczyzny literackiej.
Należy do grupy utworów poświęconych sztuce umierania (ars moriendi).
Podstawową cechą tych utworów, wywodzących się z aktu spowiedzi, jest wyznanie grzechów.
„Skarga umierającego” odnaleziona została w rękopisie płockim, być może pochodzi z Czech.
Zawiera spowiedź i refleksje człowieka konającego, który przeprasza za popełnione grzechy i żałuje zmarnowanego życia.
Wiersz w 23 zwrotkach, w porządku alfabetycznym, przekonuje o marności świata i znikomości starań o dobra doczesne, ponieważ należy troszczyć się wyłącznie o duszę.
Utwór stanowi znakomitą, pełną dramatyczności, scenkę rodzajową z życia średniowiecznego.

Druga zachowana wersja „Skargi” znajduje się w rękopisie Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu.
Jest to wyraźnie utwór dialogowy, który być może inscenizowano na cmentarzach w czasie pogrzebów.
Epilogiem „Skargi” są dwa krótkie wiersze „Oto usta już zamkniona” oraz „Dusza z ciała wyleciała”.
Pierwszy mówi o obłudnym żalu krewnych zmarłego już człowieka, drugi każe św. Piotrowi prowadzić duszę grzesznika do raju.
Utwór napisany został 8-zgłoskowcem. Ze względu na odnalezienie innych odpisów, w tym wersji prawdopodobnie recytowanej przy pogrzebach, uważa się, że tekst jest być może przeróbką starszego moralitetu (wersji wrocławskiej towarzyszył 10-wersowy dodatek o początku: „Dusza z ciała wyleciała…” z motywem zielonej łąki, wyobrażenia miejsca pobytu dusz bez pośmiertnego wyroku).