Dekadentyzm pojawił się w literaturze ostatniego dziesięciolecia XIX wieku. U jego podłoża leżało przekonanie, że wraz ze schyłkiem wieku nastaje kryzys wszelkich wartości, że ludzkość dobiega kresu. Dekadenci uważali, że świat jest piekłem, zaś samo życie czymś nędznym i żałosnym. Ich postawa charakteryzowała się przekonaniem o bezsensie działania i przeciwdziałania rozkładowi cywilizacji, stąd też wynikała ich apatia i bierność.
W Polsce ideały dekadenckie pojawiły się wraz z nadchodzącym końcem XIX w. Najwidoczniej ujawnił się dekadentyzm w wierszach Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
W wierszu „Koniec wieku XIX” pisarz przedstawia współczesnego mu człowieka. Jest on zagubiony i bezradny, czujący nadchodzącą katastrofę. Jest taki zrezygnowany i zniechęcony, że nie potrafi przyjąć żadnej postawy wobec wrogiego świata. Tetmajer prezentuje tutaj zarówno romantyczne ideały takie jak walka, uczuciowość, emocje jak i charakterystyczne pojęcia dla pozytywizmu – aktywizm, rozum i nauka.
W „Hymnie do Nirwany” bohaterem jest człowiek pozbawiony jakichkolwiek perspektyw, który pragnie jedynie nirwany. Chce znaleźć się w stanie nicości, nieistnienia. Błaga on o kres cierpień i męczarni, jakie niesie z sobą życie wśród ludzkiej podłości.
„Deszcz jesienny” Leopolda Staffa jest typową kompozycją dekadencką, zdominowaną przez nastrój smutku, wywołany jesienną szarugą. Myśli podmiotu lirycznego obracają się wokół smutnych wydarzeń jak pogrzeb, śmierć, pożar. Nawet szatan jest smutny, gdyż przeraził się nad dziełem zniszczenia świata. On, który potrafi czynić tylko zło – budzi tutaj jedynie litość.
Uważam, że trudno jest określić czy postawa dekadencka jest słuszna czy też absurdalna. Na pewno na ukształtowanie tych ideałów wpłynął upadek założeń i myśli pozytywistycznych. Ówczesny człowiek znalazł się wówczas w trudnej sytuacji, nie wiedząc jak dalej działać, w co wierzyć i do czego zmierzać, stąd też jego bierność i apatia. Myślę, że jedynie aktywność życiowa mogła uratować dekadentów i w końcu uratowała, gdyż życie i historia zmusiły ich do działania.
[MPa]