- To z jednej strony dążenie przez władzę kościelną do połączenia wszystkich wierzących pod przewodnictwem papieża i pod flagą chrześcijaństwa.
- To także przekonanie Cesarstwa Niemieckiego o swej nadrzędnej roli w Europie i chęć podporządkowania sobie wszystkich państw (nawiązanie do imperium rzymskiego).
- Średniowieczny uniwersalizm stanowi o istocie epoki.
- Przejawia się we wszystkich aspektach życia, w całym rozumieniu świata.
- Uniwersalizm to także ustalony porządek moralny oparty na teocentrycznej hierarchii wartości (teocentryzm, doktryna podporządkowująca sprawy ludzkie Bogu jako wartości najwyższej).
- Wszystko to dzieje się zgodnie z zasadą „ku jeszcze większej chwale Boga”.
- Takie pojmowanie świata miało wpływ na naukę, literaturę, sztukę, które zaczęły pełnić rolę służebną wobec religii i Kościoła.
- Dominującą nauką średniowiecza jest scholastyka (tj. filozofia szkolna).
- Jej zadaniem jest rozumowe udowadnianie prawd wiary, przyjętych z góry jako pewnik.
- Nauka obejmowała siedem sztuk wyzwolonych, podzielonych na dwa stopnie:
- niższy (trivium: gramatyka, retoryka, dialektyka),
- wyższy (quadrivium: arytmetyka, geometria, muzyka, astronomia).
- W sztuce, przede wszystkich w architekturze dominowały dwa style:
- romański (X-XII wiek),
- gotycki (XII – XIV/XV wiek).