- Pochodzi z drobnej szlachty, pozbawionej majątku i zmuszonej do życia z pracy własnych rąk.
- Bohater „Lalki” Bolesława Prusa.
- Czytelnik poznaje Stanisława Wokulskiego w momencie, gdy po zdobyciu majątku w trakcie wojny rosyjsko-tureckiej wraca do kraju.
- Stanowi przedmiot zainteresowania bywalców tanich jadłodajni i snobistycznych salonów.
- Według Szumana człowiek czynu, który wykonywał co przyszło mu do głowy – natychmiast.
- Romantyk i pozytywista w jednej osobie.
- Człowiek z wieloma zaletami i wadami.
- Niezwykle ambitny, o silnej woli kupiec, a zarazem myśliciel.
- Były powstaniec, który chciał żyć jak normalny mieszczanin.
- Na każdym etapie życia jest inny, umie przystosować się do rzeczywistości.
- Praca fizyczna, studia i zesłanie uczynniły go zahartowanym, dlatego bez przeszkód pokonuje kolejne kręgi życiowego wtajemniczenia.
- Wszystko, co osiągnął zawdzięcza sobie i szczęśliwemu splotowi okoliczności.
- Po powrocie z zesłania ożenił się z bogatą wdową po swoim przyjacielu Janie Minclu.
- W trakcie wojny zdobył w krótkim czasie duży majątek.
- Brakuje mu jedynie wielkiego uczucia, ale spotyka swą miłość w wieku dojrzałym (ma 45 lat).
- Może właśnie dlatego, w jego przypadku, miłość okazuje się uczuciem destrukcyjnym.
- Zakochany staje się staje się bezwolny, miota się, walczy z samym sobą, przeżywa męki zazdrości i zwątpienia.
- To niezdrowe zauroczenie Izabelą Łęcką, poznaną przypadkowo w teatrze, staje się impulsem do zrobienia majątku, co ma mu ułatwić zbliżenie do arystokratki.
- Ponosi klęskę, ponieważ jego miłość jest zbyt wielka i czysta, zaś wybranka okazuje się kobietą zbyt pospolitą, postępującą jak inne.
- Flirt ze Starskim sprawia, że zrywa znajomość z Izabelą (rozmowa Izabeli ze Starskim w pociągu, prowadzona po angielsku, staje sie momentem przełomowym)
- Po nieudanej próbie samobójczej (ratuje go przed nadjeżdżającym pociągiem dróżnik Wysocki, któremu Wokulski wcześniej pomógł uzyskać tę posadę.
- Popada w apatię, wyjeżdża do Rosji, ginie po nim wszelki ślad.
- Pojawiają się jedynie pogłoski dotyczące dalszego jego losu.