Świat protistów [powtórka z biologii]

Powtórka przed klasówką, biologia, klasa 5

Charakterystyka pierwotniaków

 

PROTISTY – charakterystyka i czynności życiowe

Wiadomości z podręcznika str. 80-91

Zagadnienia:

– Wyjaśnij jakie organizmy należą do królestwa protistów.
– Napisz na jakie grupy podzielono protisty i podaj po dwa przykłady organizmów należących do danej grupy.
– Opisz środowisko życia protistów (wymień miejsca gdzie mogą żyć).
– Wyjaśnij pojęcia:
Plecha,
Plechowce,
Śluźnia,
Zmiennożywność,
Wodniczka pokarmowa,
Wodniczka tętniąca
Pierwotniaki
Glony
Plankton

– Opisz sposoby odżywiania się pierwotniaków (jak zdobywają pokarm i czym się odżywiają)
– Wyjaśnij w jaki sposób oddychają protisty.
– Wyjaśnij w jaki sposób rozmnażają się protisty.
– Wymień trzy sposoby poruszania się protistów i podaj przykład organizmu poruszającego się w ten sposób.
– Wyjaśnij jakie organizmy zaliczamy do glonów.
– Wyjaśnij jaką rolę u morszczynu pełnią pęcherzyki pławne.
– Wymień znaczenia protistów.

– Wyjaśnij jakie organizmy należą do królestwa protistów.

 

Protisty to różnorodna grupa organizmów.

Należą do niej organizmy jedno i wielokomórkowe.

Ich cechy własne nie pozwalają jednoznacznie ich zaliczyć ani do roślin, ani zwierząt, ani grzybów.

Ze względu podobieństwo budowy komórki i czynności życiowych do roślin, zwierząt lub grzybów dzielimy je na protisty:

• roślinopodobne,
• zwierzęce,
• grzybopodobne

Pojedyncza komórka protista spełnia wszystkie funkcje życiowe, oddycha,  odżywia się i rozmnaża.

Napisz na jakie grupy podzielono protisty i podaj po dwa przykłady organizmów należących do danej grupy

Protisty podzielono na:

• samożywne protisty roślinopodobne, należy tu:
• euglena zielona, zwana klejnotką
• wielokomórkowy morszczyn,
• wielokomórkowa listownica,
• cudzożywne protisty zwierzęce, należy tu:
• pantofelek,
• jednokomórkowa ameba, nazywane też pełzakiem,
• protisty grzybopodobne, należy tu:
• wielokomórkowa fitoftora,
• wielokomórkowy śluzowiec.

– Opisz środowisko życia protistów (wymień miejsca gdzie mogą żyć).

• Protisty zamieszkują różne środowiska, występują na lądzie, jak i w wodzie. Bytują także na innych organizmach i w ich wnętrzu.
• Większość protistów roślinopodobnych żyje w wodach słodkich i słonych.
• jednokomórkowa euglena występuje w zbiornikach słodkowodnych,
• jednokomórkowe okrzemki żyją zarówno w wodach słodkich, jak i słonych,
• wielokomórkowe brunatnice żyją w wodach mórz i oceanów, morszczyn będący ich przedstawicielem życie w Bałtyku.
• Protisty zwierzęce to organizmy wolno żyjące w środowisku wodnym. Są wśród nich także pasożyty, które wywołują groźne choroby.
• Jednokomórkowy pantofelek występuje w stawach, jeziorach i rzekach,
• Protisty zwierzęce, pasożyty toksoplazma, świdrowiec i zarodziec malarii zasiedlają inne organizmy i wywołują groźne choroby.
• Protisty grzybopodobne występują w ściółce leśnej lub glebie. Niektóre to pasożyty roślin.
• wielokomórkowa fitoftora jest groźnym pasożytem ziemniaków i pomidorów,
• wiele protistów grzybopodobnych wywołuje choroby roślin i zwierząt.
• grzybopodobne wielokomórkowe śluzowce tworzą żółte lub pomarańczowe naloty na ściółce leśnej i korze drzew.

Protisty wolno żyjące, np. pantofelek (protist  zwierzęcy) czy euglena (protist roślinopodobny) prowadzą aktywny tryb życia i mogą się przemieszczać.

 

Okrzemki  (protisty roślinopodobne, jednokomórkowe glony ) przytwierdzają się do podwodnych części roślin, kamieni zanurzonych w wodzie i prowadzą osiadły tryb życia. Mogą się biernie unosić w wodzie.

Wyjaśnij pojęcia:

Plecha

• Plecha to  ciało plechowca, materiał, z którego zbudowane są organizmy niemające organów, czyli liści, łodygi, korzeni.
• Morszczyn pęcherzykowaty jest przedstawicielem wielokomórkowego protistu roślinopodobnego, który ma ciało w postaci plechy, w której wyróżnia się:
• część listnokształtną,
• część łodygokształtną,
• przylgę.

Plechowce

• Plechowce to organizmy posiadające ciało zbudowane z plechy, bez organów, czyli liści,  łodygi, korzeni.

Śluźnia

• Śluźnia, pojedyncze skupisko cytoplazmy z wieloma jądrami, które tworzy się w trakcie cyklu rozwojowego niektórych śluzowców.

Zmiennożywność

• Zmiennożywność występuje wówczas, gdy organizm  może zmienić sposób odżywiania.
• Gdy ma dostęp do światła i może przeprowadzić fotosyntezę jest samożywny.
• Przy braku światła staje się cudzożywnym.
• Takim zmiennożywnym protistem jest euglena zielona, w jej komórce występują chloroplasty, dlatego przy dostępie do światła jest samożywna, a w przypadku braku światła staje się cudzożywna.

Wodniczka pokarmowa

• Wodniczka pokarmowa wyglądem przypomina banieczkę wypełnioną płynem.
• Płyn służy do trawienia pobranego ze środowiska pokarmu, w niej zachodzi trawienie.
• Posiadają ją protisty cudzożywne pobierające pokarm w postaci drobnych cząstek
• Są to zwykle mniejsze od nich organizmy jednokomórkowe, np. bakterie.
• Niektóre polują aktywnie na protisty roślinożerne.

Wodniczka tętniąca

• Wodniczka tętniąca usuwa nadmiar wody oraz zbędne w komórce substancje.

Pierwotniaki

• Są to jednokomórkowe protisty zwierzęce.
• Tradycyjna ich nazwa to pierwotniaki.
• Istnieje ok. 25 000 gatunków.
• Są to organizmy rozmiarów mikroskopijnych.
• Są stworzeniami w pełni samodzielnymi, zdolnymi do funkcjonowania w świecie.
• Wśród pierwotniaków wyróżniamy:
• orzęski, otoczone mikroskopijnymi rzęskami ułatwiającymi poruszanie,
• sporowce, w pełni bierne i stacjonarne
• wiciowce, poruszające się przy pomocy drobnych witek,
• otwornice – składające się z mnóstwa małych otworków,
• promienionóżki i korzenionóżki, poruszające się przy pomocy specyficznych odnóży.

Glony

• Są niespokrewnionymi ze sobą organizmami samożywnymi.
• Należą do nich organizmy z królestwa roślin, jak i protistów.
• Mają jedno lub wielokomórkową budowę.
• Ich cechą wspólną jest miejsce występowania – wszystkie glony żyją w wodzie lub środowisku wilgotnym.
• Wśród glonów wyróżniamy:
• zielenice o zielonej barwie (królestwo roślin),
• brunatnice o barwie brunatnej (królestwo protistów0,
• krasnorosty o czerwonej barwie (królestwo roślin).
• Glony produkują 4/5 tlenu występującego w atmosferze.

Plankton

• Zespół organizmów unoszących się w wodzie.
• Jest skupiskiem niewielkich wodnych organizmów unoszących się swobodnie w toni wodnej.
• Plankton przemieszcza się unoszony ruchem wody (prądy morskie, falowanie).

Opisz sposoby odżywiania się pierwotniaków (jak zdobywają pokarm i czym się odżywiają)

• Odżywianie – to zdobywanie związków organicznych potrzebnych do budowy i funkcjonowania komórki
• Nieliczne pierwotniaki są samożywne, produkują pokarm w procesie fotosyntezy, w ich komórkach obecne są barwniki fotosyntetyczne.
• Większość pierwotniaków jest cudzożywna, a pobieranie pokarmu odbywa się różnymi drogami, np.
• pobieranie dużych cząstek lub całych organizmów nierozpuszczalnych w wodzie, pierwotniak rozpoznaje pokarm, zbliża się do niego tworzy wpuklenie (dołek), do którego dostaje się pokarm i zostaje otoczony błoną komórkową i cytoplazmą, powstaje w ten sposób wodniczka pokarmowa, gdzie następuje trawienie,
• poprzez wchłanianie polegające na przechodzeniu substancji pokarmowych, będących w wodzie, bez błonę pierwotniaki.
• Niektóre pierwotniaki mają charakterystyczne miejsce związane z pobieraniem pokarmu.

Wyjaśnij w jaki sposób oddychają protisty

• Wszystkie protisty prowadzą wymianę gazową cała powierzchnia ciała.
• Nie mają specjalnych narządów wymiany gazowej (oddychania).
• Wszystkie protisty wolno żyjące, czyli roślinopodobne i większość zwierzęcych, oddychają tlenowo.
• Pasożytnicze protisty bytujące na innych organizmach lub w ich wnętrzu, oddychają tlenowo albo przeprowadzają fermentację , która jest rodzajem oddychania beztlenowego.

– Wyjaśnij w jaki sposób rozmnażają się protisty

• Wszystkie jednokomórkowe protisty (np. euglena, pantofelek, ameba) rozmnażają się przez podział komórki.
• Wyróżnia się podział podłużny lub poprzeczny podziału.
• Komórki potomne mają jednakowe podłoże genetyczne, co prowadzi do szybkiego zwiększenia liczby osobników danego gatunku.
• Protisty wielokomórkowe rozmnażają się poprzez zarodniki.

Wymień trzy sposoby poruszania się protistów i podaj przykład organizmu poruszającego się w ten sposób

• Protisty mają różne sposoby poruszania się.
• Może to być:
• pełzanie, np. pełzak, okrzemki,
• poruszanie się przy pomocy rzęsek, np. pantofelki,
• za pomocą nibynóżek, np. ameby, otwornice,
• przy wykorzystywaniu wici, euglena, rzęsistki,
• przy pomocy błonki falującej, np. świdrowiec.
• Wszystkie protisty mogą  również poruszać się biernie, niesione prądem  wody lub powietrza.

Wyjaśnij jakie organizmy zaliczamy do glonów

• Wśród glonów wyróżniamy:
• zielenice o zielonej barwie (królestwo roślin),
• brunatnice o barwie brunatnej (królestwo protistów0,
• krasnorosty o czerwonej barwie (królestwo roślin).

Wyjaśnij jaką rolę u morszczynu pełnią pęcherzyki pławne

• Morszczyn pęcherzykowaty to glon należący do brunatnic.
• Plecha morszczynu pęcherzykowatego ma kształt małego krzewu i pokryta jest sporej wielkości pęcherzykami, w których zamknięte jest powietrze.
• Pęcherzyki ułatwiają roślinie   unoszenie się na wodzie, dają jej zdolność do utrzymywania się pod wodą w pozycji pionowej.

Wymień znaczenia protistów

• Protisty mogą mieć znaczenie pozytywne i negatywne.

• Pozytywne to:
• glony to najważniejsi producenci materii organicznej wód, są źródłem związków organicznych w morzach, stanowią wskaźnik czystości wód, wzbogacają wodę w tlen, produkując go podczas fotosyntezy.
• niektóre z glonów są wykorzystywane w kuchni, cele kulinarne, np. sałata morska, listownica cukrowa, szkarłatnica delikatna,
• galaretowate substancje brunatnic stosowane są w przemyśle tekstylnym,
• morszczyn wykorzystywany jest w zielarstwie,
• ze ścian komórkowych okrzemek otrzymuje się ziemię okrzemkową, która ma różnorodne zastosowanie w przemyśle (m.in. jako środek filtrujący, dezynfekcyjny i owadobójczy, do czyszczenia, polerowania i wiele innych),
• wodne stanowią pokarm dla ryb i innych zwierząt żyjących w tym środowisku.

• Negatywne to:
• protisty pasożytnicze żyjące kosztem swych żywicieli (ludzi i zwierząt) wywołują liczne choroby np. malarię (zarodziec malarii), toksoplazmozę (Toxoplasma gondii) czerwonkę amebową (pełzak czerwonki), śpiączkę afrykańską (świdrowiec gambijski), naganę bydła (świdrowiec nagany).
• przy masowej obecności tobołki powodują zakwity zbiorników wodnych a także ograniczają rozwój innych organizmów wodnych,
• glony obrastają statki (powodują ich obciążenia), ściany akwarium (trudny do usunięcia nalot), zatykają filtry wodne.