Adam Mickiewicz przedstawił niezwykle złożony obraz polskiej szlachty, przekonanej o pochodzeniu od wojowniczego ludu Sarmatów i przekonaniu o wyższości obyczajów i kultury polskiej nad innymi. Początkowo sam sarmatyzm postrzegano jako zjawisko pozytywne, niestety później pewne założenia uległy wypaczeniu i sarmatyzm stał się symbolem zacofania.
Wartości wyznawane przez szlachtę:
- ojczyzna,
- honor,
- rodzina i tradycje,
- Bóg.
Wady szlachty:
- kłótliwość,
- gwałtowność,
- duma i próżność,
- mściwość
- prywata,
- skłonność do burd i zatargów.
Walory szlachty:
- odwaga,
- honor,
- patriotyzm,
- rycerskość,
- waleczność,
- gościnność.