- Narodowy bohater ateński, syn Ajgeusa (lub Posejdona) i Ajtry.
- Dzieciństwo spędził w Trojzenie pod opieką matki u swego dziadka Pitteusa.
- Już wówczas wykazywał się niezwykłą odwagą.
- Mając 16 lat z mieczem pozostawionym mu przez ojca ruszył do Aten, zabijając po drodze różnych bandytów i potwory nękające ludność, np.
- Perifetesa,
- Sinisa,
- Skirona,
- Prokrustesa.
- Ajgeus rozpoznał syna po mieczu, uznał go za następcę i wypędził przebywającą tam czarodziejkę Medeę.
- Teraz Tezeusz musiał stoczyć walkę z 50 synami Pallasa, którzy zamierzali objąć dziedzictwo po stryju Ajgeusie.
- Pokonawszy Pallantydów, Tezeusz zgłosił się dobrowolnie do grupy 7 młodzieńców i 7 dziewcząt wysyłanych na Kretę jako ofiara dla Minotaura.
- Kara była nałożona na Ateńczyków przez Minosa za zabicie jego syna Androgeosa.
- Tezeusz zdołał zabić Minotaura z pomocą córki króla Minosa – Ariadny.
- Wg niektórych wersji dzięki pomocy Amfitryty, która podarowała mu świetlistą koronę, obojgu udało się następnie uciec z wyspy.
- Dopływając do Attyki – Tezeusz zapomniał zmienić , zgodnie z umową, czarne żagle na białe, które miały być znakiem zwycięstwa.
- Zrozpaczone Ajgeus , sądząc że wyprawa skończyła się klęską – popełnił samobójstwo.
- Po śmierci ojca – Tezeusz zjednoczył Attykę, stworzył jednolitą organizację i ustanowił Ateny stolicą.
- Wzniósł wiele budynków i przyłączył sąsiednie miasto Megarę.
- Stoczył zwycięską wojnę z Amazonkami, które najechały Attykę, by uwolnić zdradziecko porwaną przez Tezeusza królową Antiopę (lub Hippolitę).
- Po jej śmierci Tezeusz poślubił Fedrę.
- Uczestniczył w wyprawie Argonautów i polowaniu na kalidońskiego dzika.
- U boku swego przyjaciela Pejritoosa uczestniczył w walce Lapitów z centaurami.
- Wraz z Pejritoosem porwał ze Spart Helenę jako małą dziewczynkę.
- Stało się powodem najazdu jej braci Dioskurów na Attykę.
- Później Tezeusz z Pejritoosem wyprawili się do Hadesu, by uprowadzić żonę władcy Podziemia – Persefonę.
- Tezeusza uwolnił Herakles – Pejritoos został w Podziemiu na zawsze.
- Po powrocie do Aten – Tezeusz został pozbawiony tronu.
- Opuścił więc miasto i udał się na wyspę Skyros, gdzie został podstępnie strącony ze skały przez króla Lykomedesa.
- Wg innej wersji przypadkowo zabił się w górach.
- Po wojnach perskich , Kimon odnalazł ogromny szkielet rycerza na wyspie Skyros.
- Uznawszy, że są to szczątki Tezeusza przeniósł je do Aten, gdzie zbudowano dla nich rodzaj świątyni grobowej, tzw. Tezejon.
- Był to równocześnie azyl dla zbiegłych niewolników i ściganych biedaków.
- Święto ku czci Tezeusza, którego uznano za bohatera narodowego, obchodzono 8 dnia każdego miesiąca roku.
Według Słownika szkolnego – Mitologia grecka i rzymska, Stanisława Stabryły