Zdania podrzędne okolicznikowe czasu stanowią określenia czasu , w którym odbywa się czynność orzeczenia zdania nadrzędnego. Wskaźnikami zespolenia są najczęściej spójniki „kiedy”, „gdy”.
Mogą one przyłączać następujące zdania podrzędne:
Mówiące o czynności równoczesnej w stosunku do orzeczenia zdania nadrzędnego:
- Kiedy szliśmy, padał deszcz.
- Kiedy nowy uczeń wszedł do klasy, siedzieliśmy już w ławkach.
Mówiące o czynności uprzedniej w stosunku do czynności orzeczenia zdania nadrzędnego:
- Kiedy skończę studia, dostane dobra pracę.
- Kiedy rozdano materiały, zaczął się egzamin.
Mówiące o czynności następczej w stosunku do czynności orzeczenia zdania nadrzędnego:
- Nauczyciel dawno opuścił szkołę, kiedy przyszedłem do klasy.
- Autobus już odjechał, kiedy pojawiłem się na przystanku.
Dla wyrażenia równoczesności akcji obu zdań – podrzędnego i nadrzędnego – stosuje się także spójnik „podczas gdy”:
- Padał deszcz, podczas gdy byliśmy w domu.
- Zdarzył się przykry wypadek, podczas gdy my o tym nie wiedzieliśmy.
Dla wyrażenia uprzedniości akcji zdania podrzędnego używa się spójnika „dopóki nie”:
- Nie wyjedziemy stąd, dopóki nie poznamy jego historii.
- Nie pójdziesz do kina, dopóki nie odrobisz lekcji.
Odpowiednikiem „dopóki nie” w zdaniu nadrzędnym może być wyraz „dopóty”:
- Nie odejdę dopóty, dopóki nie poznam tego miejsca.
- Nie napisze dopóty, dopóki nie przeczytam całej lektury.
Spójnik „dopóki” w zdaniach z orzeczeniem niezaprzeczonym ma znaczenie „tak długo, jak”:
- Dopóki pracowałam zawodowo, byłam bardziej zorganizowana.
- Dopóki mieszkam w bloku, nie muszę sprzątać śniegu.
Dla wyrażenia następczości akcji zdania podrzędnego używany jest spójnik „zanim”:
- Zanim wróciliśmy, oni już skończyli.
- Zanim wyjdziesz, nakarm kota.
Spójnik „aż” służyć może do wyrażenia zarówno uprzedniości zdania podrzędnego, jak i jego następczości:
- Nie wyjdziesz na dwór, aż posprzątasz pokój.
- Nie napisze tego listu, aż mnie poprosisz.
- Czekajmy, aż przejdzie burza.
- Bawiłem go, aż sie znudził.
Funkcję podrzędnych zdań czasowych pełnić mogą konstrukcje z imiesłowami przysłówkowymi w funkcji orzecznika. Łączą sie one ze zdaniem nadrzędnym bezspójnikowo. Imiesłów przysłówkowy współczesny wyraża czynność równoczesna z czasem czynnosci zdania orzeczenia zdania nadrzędnego:
- Rozmawialiśmy, oglądając telewizję.
- Nie czekając na nikogo, poszedł dalej sam.
Imiesłowy przysłówkowy uprzedni wyraża czynność uprzednią w stosunku do czynności orzeczenia w zdaniu nadrzędnym:
- Usiadłszy przy stoliku, zaczął konsumpcję.
- Zrozumiawszy swój błąd, chciał go naprawić.
Konstrukcje z imiesłowem uprzednim nie występują w języku potocznym mówionym.