Zdania podrzędne dopełnieniowe zastępują lub rozwijają dopełnienie zdania nadrzędnego. Odpowiadają na pytania wszystkich przypadków zależnych. Łączą się ze zdaniem nadrzędnym za pomocą spójników i zaimków pytająco-względnych.
Bardzo często zdania dopełnieniowe łączą się ze zdaniem nadrzędnym za pomocą spójnika „że”:
- Wiem, że wiosną bywa pięknie.
- Poczułem, że oblewa mnie pot.
- Dowiedziałem się, że nauczyciele strajkują.
- Nie wierzę, że tak się stało.
W przypadku, gdy treść zdania podrzędnego dopełnieniowego jest przedmiotem wątpliwości, niepewności ze stanowiska zdania nadrzędnego, to zamiast spójnika „że” może wystąpić spójnik „czy”:
- Wiedziałem, że to zrobisz. – Nie wiedziałem, że to zrobisz. Nie wiedziałem, czy to zrobisz.
- Było widać, że wszyscy są zadowoleni. – Nie było widać, że wszyscy są zadowoleni. Nie było widać, czy wszyscy są zadowoleni.
- Powiedziała, że tam była. – Nie powiedziała, że tam była. Nie powiedziała, czy tam była.
Spójnik „czy” przyłącza zdania dopełnieniowe przy zdaniach nadrzędnych, w których są czasowniki: wahać się, zastanawiać, pytać itp.:
- Waham się, czy to zrobić.
- Zastanawiam się, czy tam jechać.
- Pytał, czy będę w szkole.
Zdania dopełnieniowe mogą być przyłączane take za pomocą spójnika „żeby”, jeśli orzeczenie w zdaniu nadrzędnym ma znaczenie prośby, pragnienia, życzenia lub rozkazu:
- Janek prosił, żeby podjechali po jego dom.
- Chciałbym, żeby była już wiosna.
W zdaniach podrzędnych z formą osobową 1. i 2. osoby końcówki osobowe łączą się nie z formą czasownika, lecz ze spójnikiem „żeby”:
- Mama prosiła, żebyś była grzeczna.
- Nauczyciel chce, żebym wziął udział w konkursie.
- Bardzo chciałem, żebyście nas odwiedzili.
W zdaniach ze spójnikiem „żeby” orzeczenie może mieć formę osobową lub być bezokolicznikiem:
- Mama prosi tatę, żeby odebrał ją o szóstej.
- Mama prosi tatę, żeby odebrać ją o szóstej.
Zdania podrzędne dopełnieniowe łączą się również za pomocą spójników pytająco-względnych:
- Opisz, co się stało.
- Już wiem, co za chwilę powiesz.
- Nie wiedziałam, kto przyszedł.
- Przypomniałam sobie, skąd ten uczeń.
- Dowiedziałeś się, komu dałeś swój bilet.
- Nie wiem, kiedy otworzą ten sklep.
Odpowiednikami zdań dopełnieniowych w zdaniach nadrzędnych mogą być formy przypadków zależnych zaimka wskazującego: „ten”, „ta”, „to”:
- Wiem to, co mi przekazałeś.
- Myślę o tym, co wkrótce nastąpi.
- Nie jestem pewien tego, co powiedziałeś.