Zdania złożone współrzędnie

Związek współrzędny między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym polega na tym, że żadne ze zdań składowych nie określa drugiego, lecz uzupełniają się wzajemnie.

Zdanie złożone współrzędnie składa się ze zdań składowych współrzędnych, np. W południe jest bardzo ciepło, ale wieczorem pada deszcz.

RODZAJE ZDAŃ WSPÓŁRZĘDNIE ZŁOŻONYCH

 Rodzaje zdań Przykłady

ŁĄCZNE

(łączność w czasie lub przestrzeni)
  1. Wyszedłem wcześnie z domu i przybyłem na dworzec pół godziny przed odjazdem pociągu.
  2. Z jednej strony boiska odbywał się rzut młotem, z drugiej biegacze przygotowywali się do sprintu.
  3. Dużo czytał i analizował utwory poetyckie Czesława Miłosza.
  4. Nauczyciel czytał , a następnie objaśniał znaczenie wyrazów.
  5. Dawne słownictwo nie zniechęcało młodzieży ani nie stanowiło przeszkody w przygotowaniach do konkursu krasomówczego.

PRZECIWSTAWNE

(treści zdań współrzędnych przeciwstawiają się sobie)
  1. Miłe złego początki, lecz koniec żałosny.
  2. Wyszedłem wcześniej z domu, ale spóźniłem się do szkoły.
  3. Mój brat nie lubi owoców, a siostra za nimi przepada.
  4. Mój brat nie lubi owoców, ale je je w ciastkach.
  5. Wiele osób docenia twórczość polskich poetów, jednak dla niektórych jest za trudna.

ROZŁĄCZNE

(treści zdań składowych wykluczają się wzajemnie)
  1. Deszcz to ustawał na chwilę, to znów zaczynał padać.
  2. Wieczorem spotkam  się z przyjaciółmi, albo pójdę do kina.
  3. Na konkurs wybiorę wiersze Szymborskiej lub przygotuję referat o jej życiu.
  4. Sam napiszesz wypracowanie czy poprosisz kogoś o pomoc.
  5. Sam poszukam zgubionej książki bądź zatrudnię wszystkich domowników.

WYNIKOWE

(treść drugiego zdania wynika z treści zdania pierwszego)
  1. Chmurzy się, będzie deszcz.
  2. Śnieg padał cały tydzień, więc drogi były trudne do pokonania.
  3. Tomek słucha rapu, więc kupiłam mu kilka płyt.
  4. Kasia rozumie angielski, zatem potrafi się komunikować w tym języku.
  5. Agata lubi tańczyć, więc chodzi na dyskoteki.

Zdania współrzędne mogą łączyć się w sposób dwojaki – za pomocą spójników współrzędnych, albo bezpośrednio.

Najczęściej wiążą zdania współrzędne następujące spójniki i wyrazy o znaczeniu spójnikowym:

  • w zdaniach łącznych: i, oraz, tudzież,
  • w zdaniach przeciwstawnych: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast,
  • w zdaniach rozłącznych: albo, lub, czy, bądź,
  • w zdaniach wynikowych: więc, zatem, toteż, dlatego.

Przed spójnikami wynikowymi i przeciwstawnymi stawiamy przecinki, natomiast przed spójnikami łącznymi i rozłącznymi nie stawiamy przecinków, chyba że spójniki te powtórzą się w zdaniu, np.

  • Pójdę do kina albo zostanę w domu.
  • Albo pójdę do kina, albo zostanę w domu.
  • Uczę się i słucham radia.
  • I uczę się, i słucham radia.